پس از گذشت ۲۰ سال بحث بر سر شهاب سنگ مریخی، همچنان ادامه دارد. بیست سال پیش، دانشمندان ناسا و همکارانشان اعلام کردند که نشانه‌هایی از احتمال وجود حیات در مریخ را در شهاب سنگ این سیاره یافتند. این ادعا، شروع کننده‌ی یک بحث علمی بود که تا به امروز نیز همچنان ادامه دارد.
تصویر فسیلی که ادعا شد متعلق به شهاب سنگ معروف مریخی با نام آلن هیل ۸۴۰۰۱، میباشد. بحث بسیاری از شکاکان این است که خصوصیات این فسیل خیلی کمتر از آن است که بتواند نشانه‌ای از وجود حیات در مریخ باشد.
به گزارش بیگ بنگ، در سال ۱۹۹۶، گروهی از محققان مرکز فضایی جانسون در هاتسون به سرپرستی دیوید مک‌کی، اورت گیبسون و کیت توماس کپرتا، پیشنهاد دادند که احتمال وجود فسیل‌های میکروبی درون شهاب سنگ مریخ که به آلن هیل معروف است، مورد بررسی و تحقیق قرار گیرد. (ضربه‌های کیهانی بر سطح مریخ به اندازه‌ی کافی قوی هستند که بتوانند صخره‌هایی را از سیاره‌ی سرخ جدا کرده و بخش‌هایی از آن را به سمت زمین، ماه و دیگر اجزای منظومه شمسی پرتاب کنند.)
شهاب سنگ مریخ برای اولین مرتبه در سال ۱۹۸۴ توسط زمین شناسانی که مشغول سورتمه‌سواری در منطقه‌ی الن هیل قطب جنوب بودند، کشف شد. دانشمندان فکر می‌کنند که ALH84001 در حدود ۴ میلیارد سال قبل در مریخ شکل گرفته و در حدود ۱۳ هزار سال قبل بر روی زمین فرود آمده است. در مطالعه‌ای که در ۶ آگوست سال ۱۹۹۶ در نشریه‌ی معتبر ساینس(Science) منتشر شد، دیوید مک کی و تیم همراه او مدارکی را در ۴ خط ارائه کردند که بیان میکرد ALH 84001 ممکن است پناهگاهی از حیات بیگانه باشد. یکی از قویترین دلایل، وجود کریستال‌های مغناطیسی میکروسکوپی بود که محققان می‌گفتند حفره‌هایی بر روی آن وجود دارد که بسیار شبیه حفره‌هایی است که میکروب‌ها بر روی زمین خلق می‌کنند.
این ذرات مغناطیسی شناخته شده نیستند و یا به نظر می‌رسد که طی فرآیندهای غیر بیولوژیکی(غیر زنده) تولید می‌شوند. همانگونه که اعضای تیم مطالعاتی گفتند، این کریستال‌ها ممکن است قدیمی‌ترین فرم شناخته شده از حیات را شکل دهند و این به معنی وجود حیات در سیارات دیگر است. اندریو استیل، اختر زیست شناس موسسه تحقیقاتی و علمی کارنیژ در واشنگتن می‌گوید: من فکر می‌کنم رویکرد این گروه مطالعاتی در ترکیب چند مدرک و مشاهده، بسیار خلاقانه بوده و بحث مطرح شده امروزه بسیار متقاعدکننده تر میباشد.
بلافاصله پس از آنکه در سال ۱۹۹۶، نظریه‌ی وجود حیات در مریخ مطرح شد، محققی در زمینه‌ی نجوم از دانشگاه آریزونا به نام تیموتی سوئیندل، یک نظرسنجی رسمی میان بیش از ۱۰۰ دانشمند برگزار کرد تا ببیند واکنش‌های جامعه‌ی علمی در برابر ادعاها و نظریه‌های حساس چگونه است. سوئیندل نتیجه‌ی این نظرسنجی را اینگونه بیان کرد: به طور میانگین، دانشمندان فکر می‌کنند که وجود یا عدم وجود حیات بر روی مریخ یک سوال پیچیده و اساسی است، آنها بسیار دیرباور بودند. اما هیچکدامشان این موضوع را یک شوخی در نظر نگرفت. همچنان، این ادعاها باعث به وجود آمدن سوالات بنیادی زیادی شده است. دهه‌ها بعد از مطرح شدن این ادعا، دانشمندان بر سر این موضوع دوئل می‌کنند و به یافته‌های مشابهی دست پیدا می‌کنند.
آیا مریخ در گذشته از حیات پشتیبانی میکرد؟
دیدگاه شکاکان در این رابطه
برخی محققان، مدارک ارائه شده در سال ۱۹۹۶ را به چند بخش تقسیم کردند. آنها شک خود را در رابطه با این ادعا بیان کردند که: گلبول‌های هیدروکربنی و مولکول‌های آلی که در شهاب سنگ ALH 84001 مشاهده می‌شود ممکن است بدون نیاز به حضور میکروب‌های مریخی شکل گرفته باشند. در واقع این گروه از دانشمندان این فرضیه را بیان می‌کنند که: ممکن است ساختارهای کرم مانند که شبیه فسیل به نظر می‌رسند در واقع تکه‌های ناهموار پوشش قرار گرفته بر روی نمونه برای عکسبرداری الکترونی باشند. استیل گفت: رد کردن پرسش مطرح شده از سوی این تیم در ابتدا بسیار سخت بود، اما با تلاش دانشمندان در سرتاسر جهان، بسیاری از محققان دنیا نظرات و تفاسیری در این رابطه دارند که بسیار جالب‌تر است. اگرچه، هنوز هم بسیاری از شکاکان در برابر این مدارک و شواهد مقاومت می‌کنند.
“وقتی اظهار نظرها در خصوص ALH 84001 برای نخستین بار منتشر شد، باور کردن تمامی دلایل و مدارک ارائه شده، برای من دشوار بود به غیر از یکی از شواهد: مغناطیس!” این موضوع را کریس مک کی دانشمند نجوم مرکز تحقیقاتی ناسا ایمز در مافت فیلد کالیفرنیا، گفته است. این دانشمند هیچ رابطه‌ای با دیوید مک کی که در سال ۲۰۱۳ در سن ۷۶ سالگی درگذشت و اولین کسی بود که نظریه‌ی وجود حیات بر روی مریخ را بیان کرد، ندارد.
کریس مک کی گفت: در زمانیکه موضوع شهاب سنگ ALH84001 مطرح شد، کسی در خصوص فرآیندهای غیر زنده‌ای که می‌توانند کریستال‌های مغناطیس تولید کنند اطلاعاتی نداشت؛ و همین موضوع این مدرک ارائه شده را بسیار جالب و مورد توجه می‌کند. اگرچه او خاطر نشان کرد که تحقیقات بعدی، نشان داد که تکان‌های موجی می‌توانند چنین کریستال‌های مغناطیسی تولید کنند. او اضافه کرد که احتمال اینکه کریستال‌های ALH84001 توسط حیات موجودات زنده به وجود آمده باشند، بسیار ضعیف است.
کریستال‌های مغناطیس مریخی به عنوان نشانه‌هایی از حیات، زمانی بیشتر متقاعدکننده به نظر می‌رسند که بدانیم، این کریستال‌ها در ساختارهای رشته‌ای (شبیه مروارید) شکل گرفته‌اند و این ساختارها توسط باکتری‌های خاصی بر روی زمین تولید می‌شوند. کریس مک کی افزود: یافتن چنین زنجیره‌هایی در مریخ، می‌تواند یک دلیل متقاعدکننده از حضور باکتری‌های مغناطیسی بر روی سطح سیاره سرخ باشد. البته او در ادامه گفت که بسیاری از محققان چنین رشته‌هایی را مشاهده نکرده‌اند.
توماس کپرتا گفت: شاید بزرگترین موضوع مشخص شده در مطالعات سال ۱۹۹۶ این باشد که ما تعریف دقیق و مشخصی برای “حیات” نداریم و به اندازه‌ی کافی بر روی این موضوع تحقیق نکرده‌ایم. در اساسی‌ترین سطح، ما هنوز نمی‌دانیم که آیا تفاوت میان موجودات متحرک و غیرمتحرک فقط از نظر اندازه و نوع آنها میباشد؟ در غیاب چنین تعریفی، جستجو در رابطه با حیات مریخی در هاله‌ای از ابهام وجود خواهد داشت. سوئیندل با این موضوع موافق است که ما دریافته‌ایم که ثابت کردن این موضوع کار بسیار سختی است که هر ساختار فسیلی الزاما نتایج فرآیندهای بیولوژیکی میباشد.
تصویر شهاب سنگ آلن هیل ۸۴۰۰۱، که محققان در سال ۱۹۹۶ در نشریه‌ی ساینس ادعا کردند ممکن است علائمی از حیات باستانی مریخ در آن وجود داشته باشد. این نظریه تا به امروز مورد بحث و جدل میباشد.
میراث آلن هیل ۸۴۰۰۱
قدم بعدی ناسا می‌تواند این باشد که یک مریخ نورد پیشرفته را به مریخ بفرستد تا از خاک سیاره‌ی سرخ نمونه‌برداری کند؛ و این نمونه‌ها برای یافتن نشانه‌هایی از حیات باستانی مریخی مورد آنالیز قرارگیرند. محققان می‌گویند که حتی اگر شهاب سنگ ALH 84001 وجود حیات در مریخ را به طور قطعی ثابت نکند، باز هم تحقیق در این خصوص برای پیشبرد علم مفید است.
گیبسون گفت: نتایج جالب در خصوص کاوش در مریخ، همچنان ادامه دارد. مریخ‌نوردان کاوشگر، مدارگرد شناسایی مریخ، فضاپیمای فونیکس، مریخ نورد کنجکاوی، ماموریت مریخ اکسپرس با کاوشگر بیگل ۲، همه و همه تحقیقات در خصوص شهاب سنگ ALH84001 را ادامه می‌دهند. هیجان احتمال وجود حیات در گذشته و یا در حال حاضر در مریخ برای بشر مهم تر از آن است که بتوان آن را نادیده گرفت. در ادامه گیبسون افزود: خبر شهاب سنگ ALH 84001، فارغ از آنکه شما به فرضیه مطرح شده درباره‌ی آن اعتقاد داشته باشید یا خیر، یک ایده‌ی راهنمای بسیار خوب برای پیشرفت علم بین رشته‌ای اختر زیست شناسی میباشد. این موضوع را باید به عنوان یک نقطه‌ی بسیار مثبت در خصوص اکتشافات فضایی در نظر گرفته شود.
استیل با گیبسون موافق است و می‌گوید: بدون منتشر شدن این مقاله، شاید علم اختر زیست شناسی هیچگاه به وجود نمی‌آمد. توماس کپرتا یکی از دانشمندان درگیر مطالعه‌ی سال ۱۹۹۶، می‌گفت که راه فرضیه‌ی اصلی ما را ادامه بدهید. و گیبسون می‌گوید: تاکنون هیچ داده و مشاهده‌ی علمی ای ارائه نشده که بتواند مدارک و شواهد مطرح شده در سال ۱۹۹۶ را قاطعانه رد کند و تمام بحث‌هایی که وجود دارد در واقع ناشی از اختلاف نظر در تفسیر داده‌ها و نتایج آزمایش‌ها میباشد.
سوئیندل می‌گوید: من فکر می‌کنم تنها راهی که می‌تواند این داستان را تکمیل کند، ادامه‌ی مطالعات علمی و تحقیقات بیشتر میباشد. من باور نمی‌کنم که آنها مدارکی دال بر وجود حیات یافته باشند، اما مقاله‌ی آنها حاوی آزمایشات علمی بسیار خوب و عظیم میباشد که به عقیده‌ی من باعث می‌شود این مقاله یکی از بهترین مقالات علمی دنیا باشد. سوئیندل افزود: ساختار دیده شده در شهاب سنگ ALH84001 شاید از حیات نیامده باشد ولی احتمال وجود حیات در مریخ همچنان وجود دارد!