سنگ‌زایی یا دیاژِنِز (به انگلیسی: Diagenesis) مجموعه تحولاتی است که پس از نهشته‌شدنِ رسوب و قبل از دگرگون شدن آن منجر به یک سری تغییرات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک می‌شود. در این وضعیت امکان دارد که بر اثر فشار طبقاتِ رویی به طبقات زیرین، تغییراتی در ترتیب و ترکیب رسوب اولیه ایجاد گردد و در پی آن باعث به‌وجود آمدن کانی‌های جدیدی در رسوب شود. در این حالت، بر اثر فشار طبقات رویی، آب موجود در رسوبات خارج می‌گردد و سپس فواصل بین ذرات و دانه‌های رسوبی به‌ هم نزدیک شده و درنهایت تشکیل سنگ فشرده‌ای را می‌دهد. این عمل قبل از دگرگون‌شدن سنگ است و آن را سنگ‌زایی یا دیاژِنِز (اصطلاح فرانسوی) می‌گویند.